Underground

home *** CD-ROM | disk | FTP | other *** search

/ Underground / Underground CD1.iso / other / how-to.pl / CDROM-HOWTO.pl.txt < prev next >

Wrap

Text File | 1998-09-17 | 73.4 KB | 2,377 lines

CDROM w Linux-ie Autor: Jeff Tranter, tranter@pobox.com v1.13, 23 Stycznia 1998 Wersja polska: Bartosz Maruszewski B.Maruszewski@jtz.org.pl v1.1, 28 Sierpnia 1998 Dokument ten opisuje jak zainstalowaµ, skonfigurowaµ i u┐ywaµ napΩdy CD-ROM pod Linux-em. Znajduje siΩ tu lista obs│ugiwanego sprzΩtu oraz odpowiedzi na wiele czΩsto zadawanych pyta±. Celem tego dokumentu jest jak najszybsze wprowadzenie nowego u┐ytkownika oraz zmniejszenie ruchu na grupach i listach dyskusyjnych. Dokument ten zosta│ napisany w standardzie ISO-8859-2. Orygina│ tego dokumentu znajduje siΩ pod adresem www.shop.de. 1. Wprowadzenie. To jest dokument "Linux CD-ROM HOWTO". Przeznaczony on jest jako szybki podrΩcznik zawieraj▒cy wszystko co musisz wiedzieµ, aby zainstalowaµ i skonfigurowaµ CD-ROM pod Linux-em. Zawarte s▒ tutaj tak┐e odpowiedzi na czΩsto zadawane pytania oraz podane s▒ odwo│ania do innych ╝r≤de│ informacji zwi▒zanych z aplikacjami i technik▒ CD- ROM. 1.1. PodziΩkowania. WiΩkszo╢µ z tych informacji pochodzi z dokumentaji, z plik≤w ╝r≤d│owych dostarczanych wraz z j▒drem Linux-a, z FAQ grupy dyskusyjnej alt.cd-rom <news:alt.cd-rom> oraz od u┐ytkownik≤w Linux-a. DziΩki pakietowi sgml-tools <ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/sunsite/utils/text/> dokument ten jest dostΩpny w kilku formatach, wszystkie wygenerowane z jednego pliku ╝r≤d│owego. 1.2. Historia dokumentu. Wersja 1.0 Pierwsza wersja dostΩpna publicznie. Wersja 1.1 CDU33A jest wyra╝nie obs│ugiwany od j▒dra 1.1.20; uwagi na temat Reveal FIX; info na temat czytania ╢cie┐ek audio; info na temat kilku sterownik≤w alfa; dodano sekcjΩ Rozwi▒zywanie problem≤w; kilka innych mniejszych dodatk≤w. Wersja 1.2 system plik≤w ISO-9660 musi byµ montowany tylko-do-odczytu pocz▒wszy od j▒dra 1.1.33; wyja╢nione, ┐e SB16 SCSI jest obs│ugiwane i nowsze napΩdy Aztech nie s▒; odwo│ania do program≤w photocd i xpcd; notka na temat nowej cechy SBPCD "auto eject". Wersja 1.3 Ma│a zmiana co do tego, ┐e cecha "eject" w SBPCD jest domy╢lnie wy│▒czona od j▒dra 1.1.49; dodana informacja o dyskach XA i jak je zidentyfikowaµ Wersja 1.4 HOWTO dostΩpne jest teraz w innych jΩzykach; napΩdy IBM i Longshine s▒ obs│ugiwane przez SBPCD; alfa sterownik dla napΩd≤w Aztech; sterownik CDU-33 ju┐ nie szuka automatycznie, obs│uguje PhotoCD i audio; obs│ugiwane s▒ wiΩcej ni┐ 2 napΩdy SCSI; nowy sterownik dla IDE; przypomnienie o sprawdzeniu ustawienia zworek; mo┐na ju┐ ustawiµ SBPCD auto-eject przez IOCTL; lista napΩd≤w z obs│ug▒ wielosesyjno╢ci; pytanie na temat b│yskania ╢wiate│ka na CDU-33 Wersja 1.5 Du┐a aktualizacja (by│em zajΩty); dokument umieszczony w warunkach GPL; informacja na temat wielu nowych sterownik≤w w j▒drze; wiΩcej informacji na temat konfiguracji i rozwi▒zywania problem≤w; dodano wiele odwo│a± HTML; i wiele innych mniejszych zmian. Wersja 1.6 Dodane odwo│anie do programu eject; pytanie o │atΩ dla praw dostΩpu plik≤w; odwo│anie do strony Creative Labs; odwo│anie do FAQ ATA/EIDE i serwera FTP; uwaga, ┐e wiele napΩd≤w Creative Labs i Mitsumi to ju┐ EIDE; wzmianka o Supermount; napΩdy podane jako obs│uguj▒ce dane cyfrowe s▒ przestarza│e, zobacz cdda2wav; wiΩcej informacji na temat zapisu p│yt CD; informacja o wielodyskowych napΩdach EIDE; poprawione kilka lietr≤wek. Wersja 1.7 nowa wersja j▒dra; wiΩkszo╢µ plik≤w README zosta│▒ przeniesiona do /usr/src/linux/Documentation; niekt≤re sterowniki nie s▒ ju┐ eksperymentalne; kilka nastΩpnych obs│ugiwanych napΩd≤w; wyra╝ne wskazanie, ┐e wiΩkszo╢µ napΩd≤w jest teraz IDE/ATAPI; dodane pytania o obs│ugΩ Plug and Play i identyfikacji prΩdko╢ci napΩdu; listy dyskusyjne vger zosta│y zamkniΩte; inne r≤┐ne drobne zmiany. Wersja 1.8 pytania o to czemu CD-ROM przestaje pracowaµ po zainstalowaniu; sterownik aztcd obs│uguje teraz dwa napΩdy CyCDROM; kolejne pro╢by, ┐eby nie u┐ywaµ sterownika SBPCD z napΩdami IDE; obs│uga zmiany dysk≤w w niekt≤rych napΩdach ATAPI; uwaga na temat (braku) obs│ugi napΩd≤w pod│▒czanych przez port r≤wnoleg│y; najnowsze stabilne j▒dro to 2.0; inne r≤┐ne drobne zmiany. Wersja 1.9 kilka starych pyta± usuniΩte; nowy adres pocztowy autora; dostΩpne t│umaczenie Chi±skie; zmienione kilka odwo│a±, aby wskazywa│y na najnowsze pakiety program≤w; wiΩcej informacji na temat ksi▒┐ek multimedialnych; ma│e zmiany liter≤wek i gramatyczne. Wersja 1.10 wyja╢nienie, ┐e nowe napΩdy Aztech s▒ ATAPI; dodane opcje CDU31A dla modularnego sterownika; opcja montowania do czytania plik≤w ukrytych; doda│em sze╢ciomiesiΩczn▒ "datΩ wa┐no╢ci"; nowy URL do strony WWW o ksi▒┐ce; mniejsze zmiany liter≤wek i gramatyczne. Wersja 1.11 dodane odwo│ania na temat napΩd≤w pod│▒czanych przez porty r≤wnoleg│e; dodana informacja o sterowniku bpcd; nowy URL dla wersji Chi±skiej; kolejny sterownik CR-56x; informacje na temat startowalnych (bootable) p│yt; odpowied╝ na pytanie o CD-ROM API; "Linux Multimedia Guide" jest teraz dostΩpny po japo±sku i francusku. Wersja 1.12 dodany odwo│anie do polskiego t│umaczenia; CD-Writing ju┐ nie jest mini-HOWTO; dodane dwa pytania odno╢nie systemu plik≤w Joliet Wersja 1.13 dodane pozycje dla indeksu [Od t│um.: jeszcze nie w polskiej wersji.]; HOWTO umieszczone pod licencj▒ LDP zamiast GPL; SuperProbe zamienione na odwo│anie do automountera opartego na j▒drze. 1.3. Nowe wersje tego dokumentu. Nowe wersje bΩd▒ wysy│ane okresowo na grupΩ dyskusyjn▒ comp.os.linux.answers <news:comp.os.linux.answers>. BΩd▒ tak┐e umieszczane w r≤┐nych archiwach sk│aduj▒cych takie dokumenty w│▒cznie z ftp.icm.edu.pl <ftp://ftp.icm.edu.pl/pub/Linux/sunsite/docs/HOWTO/> - polsk▒ kopi▒ SunSITE. Hipertekstowe wersje tego i wielu innych HOWTO s▒ dostΩpne na wielu strona WWW, w│▒czaj▒c http://sunsite.icm.edu.pl/ <http://sunsite.icm.edu.pl/pub/Linux/Documentation>. WiΩkszo╢µ dystrybucji Linux-a na CD-ROM-ach zawiera HOWTO, czΩsto w katalogu /usr/doc/, mo┐na tak┐e kupiµ drukowane wersje u r≤┐nych dystrybutor≤w. Czasami wersje dostΩpne na kompaktach, serwerach ftp, drukowane s▒ przestarza│e. Je╢li data tego HOWTO jest starsza ni┐ 6 miesiΩcy, to przypuszczalnie dostΩpna jest ju┐ nowsza wersja. Francuskie t│umaczenie Bruno Corneca <mailto:cornec@stna7.stna.dgac.fr> dostΩpne jest pod adresem ftp.ibp.fr <ftp://ftp.ibp.fr/pub2/linux/french/docs/HOWTO/>. Japo±skie t│umaczenie Itsushi Minoura <mailto:minoura@uni.zool.s.u- tokyo.ac.jp> dostΩpne jest pod adresem jf.linux.or.jp <http://jf.linux.or.jp/JF/JF.html/>. Chi±skie t│umaczenie (kodowanie BIG-5) Yung-kang Wu <mailto:yorkwu@ms4.hinet.net> dostΩpne jest pod adresem linux.ntcic.edu.tw <http://linux.ntcic.edu.tw/~yorkwu/linux/howto/cdrom/>. Polskie t│umaczenie w│a╢nie czytasz. WiΩkszo╢µ t│umacze± tego i innych HOWTO mo┐na tak┐e znale╝µ pod adresem ftp.icm.edu.pl <ftp://ftp,icm.edu.pl/pub/Linux/sunsite/docs/HOWTO/translations> Je╢li przet│umaczy│e╢ to HOWTO na inny jΩzyk, daj mi znaµ a do│▒czΩ tutaj odwo│anie. 1.4. Komentarze. Polegam na tobie, czytelniku, aby uczyniµ to HOWTO u┐ytecznym. Je╢li masz jakie╢ sugestie, poprawki, czy komentarze, proszΩ przy╢lij mi je tranter@pobox.com <mailto:tranter@pobox.com>, a spr≤buje zawrzeµ je w nastΩpnej wersji. Jestem tak┐e chΩtny odpowiadaµ na og≤lne pytania dotycz▒ce CD-ROM-≤w w Linux-ie. Zanim zadasz takie pytanie, przeczytaj proszΩ wszystkie informacje zawarte tutaj, a potem wy╢lij mi szczeg≤│owe informacje o twoim problemie. Nie zadawaj proszΩ pyta± na temat u┐ywania CD-ROM-≤w w innych systemach ni┐ Linux. Je╢li wydasz ten dokument na CD-ROM-ie albo w jakiej╢ trwa│ej kopii, to prosi│bym o przys│anie mi autorskiej kopii; zapytaj mnie poczt▒ elektroniczn▒ o zwyk│y adres pocztowy. Rozwa┐ tak┐e czy mo┐esz udzieliµ jakiej╢ dotacji na rzecz "Linux Documentation Project", aby wspom≤c darmow▒ dokumentacjΩ dla Linux-a. Skontaktuj siΩ z koordynatorem Linux HOWTO, Timem Bynamem <mailto:linux- howto@sunsite.unc.edu>, aby uzyskaµ wiΩcej informacji. 1.5. Warunki dystrybucja. Prawa autorskie nale┐▒ do Jeffa Trantera (C) 1995-1998. Dokument ten mo┐e byµ dystrybuowany na warunkach ustalonych w licencji LDP ( <http://sunsite.icm.edu.pl/pub/Linux/Documentation/COPYRIGHT.html>) 2. Technologia CD-ROM. "CD-ROM jest pamiΩci▒ tylko-do-odczytu a system audio dla p│yt kompaktowych jest dostΩpny jako pakiet danych cyfrowych. Kiedy s│uchasz p│yt z muzyk▒, w│≤┐ proszΩ wtyczkΩ od s│uchawek do karty d╝wiΩkowej." -- z podrΩcznika CD-ROM-u Nie panikuj! ªwiat technologii CD-ROM nie jest taki skomplikowany jak tw≤j podrΩcznik. CD-ROM to skr≤t od "Compact Disc Read Only Memory", no╢nik danych wykorzystuj▒cy laser optyczny, aby mikroskopijne zag│Ωbienia na aluminiowanej warstwie dysku poliwΩglanowego. Ten sam format u┐ywany jest dla p│yt muzycznych. Z powodu du┐ej pojemno╢ci, niezawodno╢ci i niskiego kosztu, CD-ROM sta│ siΩ najbardziej popularnym medium do zapisywania danych. Pojemno╢µ CD-ROM-u to oko│o 650 MB, r≤wnowarto╢µ 500 dyskietek 3,5" lub 250.000 wklepanych stron. NapΩdy pierwszej generacji (znane jako pojedynczej prΩdko╢ci), pracowa│y z prΩdko╢ci▒ ok. 150 kb/s. Producenci sprzΩtu zaprezentowali potem napΩdu podw≤jnej prΩdko╢ci (300 kb/s), czterokrotnej prΩdko╢ci (600 kb/s) i szybsze. Kiedy ja to piszΩ, s▒ ju┐ dostΩpne napΩdu o prΩdko╢ci 24-krotnej. WiΩkszo╢µ napΩd≤w CD-ROM u┐ywa albo "Small Computer Systems Interface" (SCSI), ulepszony interfejs IDE ATAPI, albo interfejs sprzedawcy. Maj▒ zwykle tak┐e mo┐liwo╢µ s│uchania p│yt muzycznych poprzez zewnΩtrzne s│uchawki, albo wyj╢cie zewnΩtrzne. Niekt≤re kompakty pozwalaj▒ tak┐e na czytanie ramek danych z kompaktu muzycznego w formie cyfrowej. CD-ROM-y s▒ zwykle sformatowane systemem plik≤w ISO-9660 (wcze╢niej zwanym High Sierra). Format ten ogranicza nazwy plik≤w do stylu MS- DOS-a (8+3). Rock Ridge Extensions wykorzystuje niezdefiniowane pola w standardzie ISO-9660, aby obs│ugiwaµ d│u┐sze nazwy i dodatkowo informacje typowo unix-owe (w│a╢ciciel pliku, symboliczne dowi▒zania itp.) PhotoCD to standard rozwiniΩty przez Kodak-a dla zapisywania fotografii jako danych cyfrowych na CD-ROM-ach. Posiadaj▒c odpowiednie oprogramowanie, mo┐esz te obrazki ogl▒daµ, obrabiaµ je lub wys│aµ na drukarkΩ. Informacje mog▒ byµ p≤╝niej dodane do PhotoCD; jest to znane jako wielosesyjno╢µ. Nagrywarki CD (CD-R) s▒ tak┐e dostΩpne i s▒ coraz bardziej op│acalne. U┐ywaj▒ one innych ╢rodk≤w i specjalizowanego wyposa┐enia do nagrywania, ale p│yta wynikowa mo┐e byµ odczytana przez jakikolwiek napΩd CD-ROM. W przysz│o╢ci spodziewa siΩ, ┐e sprzedawy CD-ROM-≤w zaoferuj▒ nowe technologie, kt≤re bΩd▒ zwiΩksza│y pojemno╢µ wraz ze wzrostem zapotrzebowania. 3. Obs│ugiwany sprzΩt. W sekcji tej znajduj▒ siΩ sterowniki oraz interfejsy, kt≤re s▒ obecnie obs│ugiwane przez Linux-a. Informacje oparte s▒ na najnowszym stabilnym j▒drze - 2.0.33. Rozwojowe j▒dra (2.1.x) s▒ tak┐e dostΩpne, ale nie ma gwarancji, ┐e bΩd▒ stabilne. Informacje te s▒ wa┐ne tylko dla Linux-a na platformie Intel. Wiele z nich mo┐na tak┐e zastosowaµ dla innych platform, ale nie mam ┐adnych do╢wiadcze± czy informacji z pierwszej rΩki. 3.1. NapΩdy ATAPI CD-ROM. ATAPI (ATA Packet Interface) jest protoko│em do kontrolowania urz▒dze± masowego zapisu. Tworzy on interfejs ATA (AT Attachment), oficjalna standardowa nazwa ANSI dla intrfejs≤w IDE rozwijanych dla napΩd≤w dysk≤w twardych. ATAPI jest popularnie stosowany do dysk≤w twardych, CD-ROM-≤w, ta╢m i innych urz▒dze±. Obecnie najbardziej popularny interfejs - oferuje wiΩkszo╢µ funkcji SCSI, bez drogich kontroler≤w czy kabli. J▒dro Linux-a ma sterownik urz▒dzenia, kt≤ry powinien wsp≤│pracowaµ z ka┐dym napΩdem CD-ROM ATAPI. Sprzedawcy dostarczaj▒cy kompatybilne napΩdy to: Aztech, Mitsumi, NEC, Sony, Creative Labs i Vertos. Je╢li naby│e╢ ostatnio napΩd CD-ROM, szczeg≤lnie je╢li jest on czterokrotnej prΩdko╢ci lub szybszy, to jest to prawie na pewno IDE/ATAPI. 3.2. NapΩdy SCSI. SCSI (Small Computer Systems Interface) jest popularnym formatem dla napΩd≤w CD-ROM. G│≤wnymi zaletami s▒ rozs▒dnie szybka prΩdko╢µ dzia│ania, mo┐liwo╢µ pod│▒czania wielu urz▒dze±, i obs│uga na wielu platformach komputerowych. Jedn▒ z wad jest droga karta kontrolera i kabli. Ka┐dy napΩd CD-ROM SCSI z blokami o rozmiarze 512 lub 2048 bajt≤w powinien dzia│aµ pod Linxu-em; zawiera siΩ tu stanowcza wiΩkszo╢µ napΩd≤w CD-ROM dostΩpnych na rynku. BΩdziesz tak┐e potrzebowa│ obs│ugiwanej karty SCSI; w SCSI HOWTO <ftp://ftp.icm.edu.pl/pub/Linux/sunsite/docs/HOWTO/SCSI-HOWTO> znajdziesz wiΩcej informacji na temat interfejs≤w sprzΩtowych. Zauwa┐, ┐e niekt≤re CD-ROM-y zawieraj▒ swoje w│asne kontrolery ze zmodyfikowanym interfejsem, kt≤ry nie jest w peni kompatybilny z SCSI (np. mo┐e nie pozwalaµ na dodawanie innych urz▒dze± na szynie SCSI). Taki sprzΩt raczej nie bΩdzie dzia│aµ na Linux-ie. 3.3. NapΩdy CD-ROM z w│asnym interfejsem. DostΩpne jest kilka takich CD-ROM-≤w; interfejs jest z regu│y dostarczany na karcie d╝wiΩkowej. Proste karty z takimi interfejsami r≤wnorzΩdnymi do tych na kartach d╝wiΩkowych s▒ tak┐e dostΩpne. NapΩdy te s▒ z regu│y ta±sze i mniejsze ni┐ napΩdy SCSI. G│≤wnymi ich wadami s▒ brak stadaryzacji i mo┐liwo╢ci rozszerzania. Zauwa┐, ┐e w│asne interfejsy s▒ czasami mylnie nazywane interfejsami IDE, poniewa┐ tak jak dyski IDE, u┐ywaj▒ prostego interfejsu opartego na szynie PC/AT. »eby zwiΩkszyµ ca│e zamieszanie niekt≤rzy dostawcy, najczΩ╢ciej Creative Labs, dostarczyli wiele r≤┐nych typ≤w napΩd≤w CD- ROM i oferowali swoje interfejsy, interfejsy SCSI i ATAPI na swoich kartach d╝wiΩkowych. W tabeli poni┐ej znajduj▒ siΩ napΩdy CD-ROM z w│asnymi interfejsami, kt≤re dzia│aj▒ pod Linux-em. Sterowniki dla dodatkowych urz▒dze± mog▒ byµ dostΩpne w ostatniej wersji rozwojowej j▒dra albo jako │aty do j▒dra. Te drugie mo┐na najczΩ╢ciej znale╝µ na ftp.icm.edu.pl <ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/sunsite/kernel/patches/cdrom/>. Sprawd╝ tak┐e ostatnie informacje zawarte w plikach README dostarczanych wraz z j▒drem Linux-a umieszczonych w katalogu /usr/src/linux/Documentation/cdrom. NapΩdy CD-ROM ze swoimi interfejsami Sprzedawca Model Sterownik w j▒drze Uwagi ------ ----- ------------- -------- Panasonic CR-521 sbpcd 1 Panasonic CR-522 sbpcd 1 Panasonic CR-523 sbpcd 1 Panasonic CR-562 sbpcd 1 Panasonic CR-563 sbpcd 1 Creative Labs CD-200 sbpcd IBM External ISA sbpcd 2 Longshine LCS-7260 sbpcd Teac CD-55A sbpcd Sony CDU-31A cdu31a Sony CDU-33A cdu31a Sony CDU-535 sonycd535 3 Sony CDU-531 sonycd535 Aztech CDA268-01A aztcd 4 Orchid CDS-3110 aztcd Okano/Wearnes CDD110 aztcd Conrad TXC aztcd CyCDROM CR520ie aztcd CyCDROM CR940ie aztcd GoldStar R420 gscd 5 Philips/LMS CM206 cm206 6 Mitsumi CRMC LU005S mcd/mcdx 7, 8 Mitsumi FX001 mcd/mcdx 7, 8 Optics Storage Dolphin 8000AT optcd Lasermate CR328A optcd Sanyo H94A sjcd various various isp16 9 MicroSolutions Backpack bpcd Uwagi: 1. Te napΩdy mog▒ byµ sprzedawane pod nazw▒ Creative labs, Panasonic, matsushita lub Kotobuki. 2. Ten napΩd jest taki sam jak Panasonic CR-562. 3. Mo┐e byµ tak┐e sprzedawany jako Procomm. 4. Ten sterownik jest tylko do CDA268-01A. Inne modele, w│▒cznie z CDA268-03I i CDA269-031SE nie maj▒ w│asnych interfejs≤w i powinny u┐ywaµ sterownika IDECD (ATAPI) zawartego w j▒drze. 5. Mo┐e byµ tak┐e sprzedawany jako czΩ╢µ pakietu Reveal Multimedia Kit 6. Philips CM205 nie jest obs│ugiwany przez ten sterownik, ale jest osobny sterownik alfa lmscd0.4.tar.gz dostΩpny na ftp.icm.edu.pl <ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/sunsite/kernel/patches/cdrom/>. 7. Mo┐e byµ tak┐e sprzedawany jako Radio Shack. 8. S▒ dostΩpne dwa sterowniki. "mcd" jest oryginalny i "mcdx" jest nowszym z wiΩksz▒ ilo╢ci▒ funkcji (ale mo┐liwe, ┐e mniej stabilny). 9. Ten sterownik dzia│a z napΩdami CD-ROM, kt≤re s▒ do│▒czone do interfejsu na kartach d╝wiΩkowych ISP16, MAD16 albo Mozart. Je╢li napΩd podany w powy┐szej li╢cie nie jest obs│ugiwany przez j▒dro, to pewnie musisz uaktualniµ je do nowszej wersji. Je╢li tw≤j napΩd nie jest kt≤rym╢ z podanych wy┐ej, szczeg≤lnie je╢li zosta│ kupiony ostatnio i jest czterokrotnej prΩdko╢ci lub szybszy, to najprzypuszczalnej u┐ywa on interfejsu IDE/ATAPI, wymienionego w poprzedniej sekcji. Prostym najpopularniejszym b│Ωdem pope│nianym przez u┐ytkownik≤w CD-ROM-u na Linux-ie jest zak│adanie, ┐e ka┐dy napΩd pod│▒czony do karty SoundBlaster powinien u┐ywaµ sterownika SBPCD. Creative Labs i wiΩkszo╢µ innych sprzedawc≤w nie sprzedaj▒ ju┐ napΩd≤w z w│asnymi interfejsami, przychylaj▒ siΩ do standardu ATAPI/IDE. 3.4. NapΩdy pod│▒czane przez porty r≤wnoleg│e. Niekt≤rzy sprzedawcy sprzedaj▒ takie w│a╢nie CD-ROM-y. Jedyny napΩd tego rodzaju obs│ugiwany obecnie przez Linux-a, to MicroSolutions Backpack. Sterowniki dla jeszcze kilku takich napΩd≤w s▒ dostΩpne osobno jako │aty na j▒dro albo │adowalne modu│y. Najnowsze informacje na ten temat mo┐esz znale╝µ pod adresem <http://www.torque.net/linux-pp.html>. 3.5. Kolejne sterowniki. Jest jeszcze jeden sterownik w j▒drze dla napΩd≤w Panasonic/Matsushita CR-56x - pcd-0.29.tar.gz. Napisany zosta│ przez Zoltana Vorosbaranyi. Mo┐na go znale╝µ pod adresem ftp.tarki.hu <ftp://ftp.tarki.hu/pub/linux/pcd/>. 4. Instalacja. 1. Instalacja sprzΩtu. 2. Konfiguracja i kompilacja j▒dra. 3. Tworzenie plik≤w urz▒dze± i ustawianie parametr≤w startowych. 4. Startowanie j▒dra. 5. Montowanie no╢nika. Kolejne sekcje omawiaj▒ ka┐dy ten punkt w szczeg≤│ach. 4.1. Instalacja sprzΩtu. PostΩpuj zgodnie ze wskaz≤wkami producenta, albo popro╢ sprzedawcΩ o zainstalowanie. Szczeg≤│y bΩd▒ siΩ r≤┐ni│y w zale┐no╢ci od tego czy napΩd jest wewnΩtrzny czy zewnΩtrzny, od typu interfejsu. Nie ma ┐adnych specjalnych wymaga± instalacyjnych co do Linux-a. Mo┐esz musieµ poustawiaµ odpowiednio zworki na napΩdzie i/lub karcie z interfejsem; niekt≤re sterowniki w j▒drze zawieraj▒ pliki README, w kt≤rych s▒ takie informacje. Jak to jest wyja╢nione w pliku ide-cd, CD-ROM-y ATAPI powinny byµ ustawione jako "single" lub "master", a nie "slave" je╢li tylko jedno urz▒dzenie IDE jest pod│▒czone do interfejsu (chocia┐ w ostatnich j▒drach to ograniczenie nie jest ju┐ stosowane). 4.2. Konfiguracja i kompilacja j▒dra. Je╢li instalujesz Linux-a z CD-ROM-u to najprawdopodobniej u┐yjesz dyskietek "boot" i/lub "root" dostarczonych jako czΩ╢µ dystrybucji Linux-a. Je╢li jest to mo┐liwe, powiniene╢ wybraµ dyskietkΩ startow▒ z j▒drem zawieraj▒cym sterownik dla twojego CD-ROM-u. Je╢li nie mo┐esz znale╝µ takiej dyskietki, to jest kilka rozwi▒za±: 1. Instalacja przez sieµ. 2. Wystartuj DOS-a i zainstaluj pliki Linux-a na swoim dysku twardym 3. Wystartuj DOS-a i stw≤rz odpowiednie dyskietki do instalacji Linux- a 4. Znajd╝ kogo╢, kto mo┐e ci zrobiµ dyskietkΩ startow▒ z odpowiednim sterownikiem. W Installation-HOWTO <http://www.jtz.org.pl/Html/Install- HOWTO.pl.html> (dostΩpnym r≤wnie┐ w jΩzyku polskim) znajdziesz wiΩcej informacji na temat instalacji Linux-a. Je╢li kupi│e╢ Linux-a na CD- ROM-ie, to przypuszczalnie zawarte s▒ jakie╢ informacje dotycz▒ce instalacji (taka ma│a ksi▒┐eczka wewn▒trz skrzyneczki na bi┐uteriΩ i/lub pliki na p│ycie). Po zainstalowaniu Linux-a, wiΩkszo╢µ u┐ytkownik≤w chce skompilowaµ j▒dro, zwykle z jednego z tych powod≤w: ╖ aby obs│ugiwaµ napΩd CD-ROM albo inny sprzΩt ╖ ┐eby mieµ nowsze j▒dro ╖ ┐eby zwolniµ pamiΩµ minimalizuj▒c rozmiar j▒dra Szczeg≤│y na temat kompilacji j▒dra mo┐na znale╝µ w Kernel-HOWTO <http://www.jtz.org.pl/Html/Kernel-HOWTO.pl.html> dostΩpnym w jΩzyku polskim. Ja wspomnΩ tutaj tylko kilka rzeczy specyficznych dla CD- ROM-≤w. Oczywi╢cie, musisz zaznaczyµ obs│ugΩ swojego CD-ROM-u podczas wykonywania polecenia "make config". Je╢li masz CD-ROM ATAPI, to musisz odpowiedzieµ "yes" na te pytania: Enhanced IDE/MFM/RLL disk/cdrom/tape support (CONFIG_BLK_DEV_IDE) [Y/n/?] Include IDE/ATAPI CDROM support (CONFIG_BLK_DEV_IDECD) [Y/n/?] dla napΩd≤w SCSI w│▒cz te opcje: SCSI support (CONFIG_SCSI) [Y/n/m/?] SCSI CD-ROM support (CONFIG_BLK_DEV_SR) [Y/n/m/?] W│▒cz tak┐e obs│ugΩ swojego kontrolera: Adaptec AHA152X support (CONFIG_SCSI_AHA152X) [Y/n/m/?] Dla napΩd≤w z w│asnymi interfejsami w│▒cz odpowiedni sterownik. Mo┐esz u┐yµ tabeli podanej wcze╢niej, aby zobaczyµ jaki sterownik jest potrzebny dla twojego modelu. Wirtualnie wszystkie CD-ROM-y u┐ywaj▒ systemu plik≤w ISO-9660, wiΩc musisz tak┐e w│▒czyµ jego obs│ugΩ: ISO9660 cdrom filesystem support (CONFIG_ISO9660_FS) [Y/n/m/?] Chocia┐ nie jest to potrzebne do dzia│ania CD-ROM-u, je╢li masz kartΩ d╝wiΩkow▒, kt≤ra jest obs│ugiwana przez Linux-a, to mo┐esz tak┐e do│▒czyµ jej obs│ugΩ. Odpowiednim dokumentem bΩdzie tutaj Sound-HOWTO <http://www.jtz.org.pl/Html/Sound-HOWTO.pl.html> dostΩpne tak┐e w jΩzyku polskim. Powiniene╢ potem postΩpowaµ zgodnie ze zwyk│▒ procedur▒ kompilacji i instalacji j▒dra. Nie startuj nowego j▒dra dop≤ki nie stworzysz plik≤w urz▒dze± i nie ustawisz parametr≤w startowych tak jak to jest opisane w nastΩpnej sekcji. Obs│uga systemu plik≤w ISO-9660, tak jak prawie wszystkie sterowniki do CD-ROM-≤w mo┐e byµ stworzona jako │adowalny modu│. Pozwala to na │adowanie i usuwanie go z pamiΩci bez potrzeby restartu komputera, uwalniaj▒c pamiΩµ. Polecam, zeby╢ spr≤bowa│ najpierw zainstalowaµ CD- ROM ze sterownikami wkompilowanymi w j▒dro. Jak u┐ywaµ modu│≤w opisane jest w dokumentaji do│▒czonej do nich i w Kernel-HOWTO <http://www.jtz.org.pl/Html/Kernel-HOWTO.pl.html>. Je╢li tw≤j napΩd nie jest obs│ugiwany przez twoje j▒dro, to musisz pewnie uaktualniµ je. Mo┐liwe te┐, ┐e musisz u┐yµ sterownika, kt≤ry dostarczany jest osobno. To z regu│y │▒czy siΩ z │ataniem j▒dra. Jeszcze raz Kernel-HOWTO <http://www.jtz.org.pl/Html/Kernel-HOWTO.pl.html> wyja╢nia jak siΩ to robi. Zauwa┐, ┐e mo┐esz tak┐e wybraµ konfiguracjΩ a'la menu poleceniem "make menuconfig" oraz konfiguracjΩ w okienkach X11 "make xconfig". Wszystkie trzy rodzaje konfiguracji maj▒ podrΩczn▒ pomoc. 4.3. Tworzenie plik≤w urz▒dze± i ustawianie parametr≤w startowych. J▒dro u┐ywa plik≤w urz▒dze± aby zidentyfikowaµ kt≤rego sterownika urz▒dze± u┐yµ. Je╢li masz standardow▒ dystrybucjΩ, to mo┐liwe, ┐e stworzy│e╢ te pliki podczas instalacji. Na przyk│ad w Slackware jest narzΩdzie setup w postaci menu, kt≤re zawiera ustawienie CD-ROM-u oraz wiΩkszo╢µ system≤w ma skrypt /dev/MAKEDEV. Je╢li nie u┐yjesz tych metod, to mo┐esz to zrobiµ rΩcznie, jak to jest opisane dalej w tym dokumencie. Nawet je╢li skorzystasz z tych metod, to zaleca siΩ ┐eby╢ chocia┐ zweryfikowa│ te pliki z informacjami zawartymi tutaj. Pliki urz▒dze± tworzy siΩ poleceniami wykonywanymi w pow│oce, w zale┐no╢ci od twojego napΩdu. Powiniene╢ to robiµ jako root. Zauwa┐, ┐e niekt≤re dystrybucje Linux-a mog▒ u┐ywaµ trochΩ innego nazewnictwa ni┐ podane tutaj. Zaleca siΩ tak┐e, ┐eby╢ zrobi│ symboliczne dowi▒zanie do urz▒dzenia CD-ROM-u, aby │atwiej je zapamiΩtaµ. Na przyk│ad, dowi▒zanie dla napΩdu IDE, kt≤ry jest drugim urz▒dzeniem na drugim interfejsie, nale┐y zrobiµ poleceniem: # ln -s /dev/hdd /dev/cdrom Je╢li chcesz s│uchaµ p│yt audio, to bΩdziesz musia│ ustawiµ odpowiednie prawa dostΩpu dla pliku urz▒dzenia (tego prawdziwego, a nie dowi▒zania), aby pozwoliµ wszystkim u┐ytkownikom z niego czytaµ, np. # chmod 664 /dev/hdd # ls -l /dev/hdd brw-rw-r-- 1 root disk 22, 64 Feb 4 1995 /dev/hdd Podczas startu Linux-a, sterownik urz▒dzenia pr≤buje sprawdziµ czy obecne s▒ odpowiednie urz▒dzenia, zwykle robi to, sprawdzaj▒c specyficzne adresy. Wiele z tych sterownik≤w sprawdza kilka adres≤w, ale z powodu r≤┐nic w konfiguracji, mo┐liwych konflikt≤w urz▒dze±, ogranicze± sprzΩtowych, potrzebuj▒ one czasami pomocy w identyfikacji adres≤w i innych parametr≤w. WiΩkszo╢µ sterownik≤w obs│uguje opcje podawane w linii polece± j▒dra, aby przekazaµ te informacje do sterownika urz▒dzenia. Mo┐e siΩ to odbyµ interaktywnie, albo czΩ╢ciej, wpisuj▒c tΩ informacjΩ do konfiguracji programu │aduj▒cego system. Np. przy LILO, doda│by╢ do swojego pliku /etc/lilo.conf polecenie append, takie jak poni┐ej: append = "sbpcd=0x230,SoundBlaster" WiΩcej informacji znajdziesz w dokumentacji do LILO. W nastΩpnej sekcji om≤wiΩ sprawy dotycz▒ce konkretnych sterownik≤w, w│▒cznie z plikami urz▒dze±, parametrami startowymi i mo┐liwo╢ciami poszczeg≤lnych sterownik≤w. Przypuszczalnie powiniene╢ przeczytaµ tylko sekcjΩ dla twojego typu napΩdu. Pliki README s▒ zwykle w katalogu /usr/src/linux/Documentation/cdrom. 4.3.1. Sterownik sbpcd. Autor g│≤wny: Eberhard Moenkeberg (emoenke@gwdg.de) Obs│uga wielosesyjno╢ci: tak (but not all drives) Obs│uga wielu napΩd≤w: tak Obs│uga │adowalnego modu│u: tak Czytanie ramek audio: tak (CR-562, CR-563, CD-200 only) Automatyczne wykrywanie: tak Plik urz▒dzenia: /dev/sbpcd, major 25 Plik konfiguracyjny: sbpcd.h Opcja konfiguracyjna dla j▒dra: Matsushita/Panasonic CDROM support? Plik README: sbpcd Sterownik ten przyjmuje nastΩpuj▒ce parametry: sbpcd=<io-address>,<interface-type> Pierwszy parametr to adres bazowy urz▒dzenia (np. 0x230) a <interface- type> to jedno z "SoundBlaster", "LaserMate" lub "SPEA". W pliku sbpcd.h znajdziesz wskaz≤wki kt≤rego typu interfejsu u┐yµ. Parametr sbpcd=0 wy│▒cza automatyczne wykrywanie, wy│▒czaj▒c tym samym sterownik. Plik urz▒dzenia mo┐e byµ stworzony poleceniem: # mknod /dev/sbpcd b 25 0 Obs│ugiwane jest do czterech napΩd≤w na kontrolerze. NastΩpne trzy napΩdy na pierwszym kontrolerze mia│yby numery poboczne urz▒dzenia od 1 do 3. Je╢li masz wiΩcej ni┐ jeden kontroler, stw≤rz urz▒dzenia z liczb▒ g│≤wn▒ 26, 27 i 28, a┐ do maksimum 4 kontroler≤w (to w sumie 16 napΩd≤w CD-ROM; mam nadziejΩ, ┐e dla wiΩkszo╢ci u┐ytkownik≤w to wystarczaj▒co :-). WiΩcej informacji na temat tego sterownika znajdziesz w pliku sbpcd. Je╢li kupi│e╢ ostatnio napΩd CD-ROM, to nie zak│adaj, ┐e je╢li pod│▒czy siΩ go do karty SoundBlaster, to powinien on u┐ywaµ tego sterownika. WiΩkszo╢µ napΩd≤w sprzedawanych teraz przez Creative Labs to napΩdy EIDEATAPI. 4.3.2. Sterownik Sonycdu535. Autor g│≤wny: Ken Pizzini (ken@halcyon.com) Obs│uga wielosesyjno╢ci: nie Obs│uga wielu napΩd≤w: nie Obs│uga │adowalnego modu│u: tak Czytanie ramek audio: nie Automatyczne wykrywanie: nie Plik urz▒dzenia: /dev/sonycd535, major 24 Plik konfiguracyjny: sonycd535.h Opcja konfiguracyjna dla j▒dra: Sony CDU535 CDROM support? Plik README: sonycd535 Sterownik ten przyjmuje parametry w postaci: sonycd535=<io-address> <io-address> oznacza adres bazowy kontrolera (np. 0x320). Alternatywnie mo┐esz ustawiµ ten adres w pliku sonycd535.h i wkompilowaµ tΩ warto╢µ na sta│e. Plik urz▒dzenia mo┐e byµ stworzony poleceniem: # mknod /dev/sonycd535 b 24 0 Niekt≤re dystrybucje Linux-a u┐ywaj▒ /dev/sonycd dla tego urz▒dzenia. Starsze wersje sterownika u┐ywa│y g│≤wnego numeru 21; upewnij siΩ, ┐e tw≤j plik urz▒dzenia jest poprawny. Sterownik ten by│ wcze╢niej dystrybuowany jako │ata, ale teraz jest czΩ╢ci▒ standardowego j▒dra. WiΩcej informacji na temat tego strownika znajdziesz w pliku sonycd535. 4.3.3. Sterownik cdu31a Autor g│≤wny: Corey Minyard (minyard@-rch.cirr.com) Obs│uga wielosesyjno╢ci: tak Obs│uga wielu napΩd≤w: nie Obs│uga │adowalnego modu│u: tak Czytanie ramek audio: tak Automatyczne wykrywanie: nie Plik urz▒dzenia: /dev/cdu31a, major 15 Plik konfiguracyjny: cdu31a.h Opcja konfiguracyjna dla j▒dra: Sony CDU31A/CDU33A CDROM support? Plik README: cdu31a Sterownik ten przyjmuje opcje w postaci: cdu31a=<io-address>,<interrupt>,PAS Pierwszy numer, to adres bazowy I/O karty (np. 0x340). Drugi jest numerem przerwania, kt≤rego nale┐y u┐yµ (0 oznacza pr≤bkowanie(polling) i/o). Opcjonalny trzeci parametr pownien mieµ warto╢µ PAS je╢li napΩd pod│▒czony jest do karty d╝wiΩkowej Pro Audio Spectrum 16, w innym przypadku nale┐y go opu╢ciµ. Je╢li sterownik jest modu│em, to u┐ywa on trochΩ innego formatu. Podczas │adowania modu│u programem modprobe lub insmod parametry przyjmuj▒ postaµ: cdu31a_port=<io-address> cdu31a_irq=<interrupt> Adres bazowy I/O jest wymagany, ale numer przerwania - nie. Plik urz▒dzenia mo┐e byµ stworzony przy pomocy: # mknod /dev/cdu31a b 15 0 WiΩcej informacji na temat tego sterownika znajdziesz w pliku cdu31a. Zajrzyj tak┐e na stronΩ WWW zrobion▒ przez Jeffreya Oxenreidera (zureal@infinet.com <mailto:zureal@infinet.com>), kt≤ra zawiera opis wielu problem≤w dotycz▒cych tych sterownik≤w. Mo┐na j▒ znale╝µ pod adresem www.infinet.com <http://www.infinet.com/~zureal/cdu31a.html>. 4.3.4. Sterownik aztcd. Autor g│≤wny: Werner Zimmermann (zimmerma@rz.fht-esslingen.de) Obs│uga wielosesyjno╢ci: tak Obs│uga wielu napΩd≤w: nie Obs│uga │adowalnego modu│u: tak Czytanie ramek audio: nie Automatyczne wykrywanie: nie Plik urz▒dzenia: /dev/aztcd0, major 29 Plik konfiguracyjny: aztcd.h Opcja konfiguracyjna dla j▒dra: Aztech/Orchid/Okano/Wearnes (non IDE) CDROM support? Plik README: aztcd Sterownik ten przyjmuje parametry w postaci: aztcd=<io-address> Parametrem jest tutaj adres bazowy I/O karty (np. 0x340). Plik urz▒dzenia mo┐e byµ stworzony przy pomocy: # mknod /dev/aztcd0 b 29 0 Zauwa┐, ┐e sterownik ten jest przeznaczony tylko dla modelu CDA268-01A. Inne modele, w│▒cznie z CDA268-03I i CDA269-031SE, nie posiadaj▒ w│asnych interfejs≤w i powinny u┐ywaµ standardowego sterownika IDECD (ATAPI). WiΩcej informacji na temat tego sterownika znajdziesz w pliku aztcd. 4.3.5. Sterownik gscd. Autor g│≤wny: Oliver Raupach (raupach@nwfs1.rz.fh-hannover.de) Obs│uga wielosesyjno╢ci: nie Obs│uga wielu napΩd≤w: nie Obs│uga │adowalnego modu│u: tak Czytanie ramek audio: nie Automatyczne wykrywanie: nie Plik urz▒dzenia: /dev/gscd0, major 16 Plik konfiguracyjny: gscd.h Opcja konfiguracyjna dla j▒dra: Goldstar R420 CDROM support? Plik README: gscd Sterownik ten przyjmuje parametry w postaci: gscd=<io-address> Jedynym parametrem jest tutaj adres bazowy I/O karty (np. 0x340). Plik urz▒dzenia mo┐e byµ stworzony przy pomocy: # mknod /dev/gscd0 b 16 0 WiΩcej informacji na temat tego sterownika znajdziesz w pliku gscd oraz na stronie WWW linux.rz.fh-hannover.de <http://linux.rz.fh- hannover.de/~raupach/>. 4.3.6. Sterownik mcd. Autor g│≤wny: Martin (martin@bdsi.com) Obs│uga wielosesyjno╢ci: nie bs│uga wielu napΩd≤w: nie Obs│uga │adowalnego modu│u: tak Czytanie ramek audio: nie Automatyczne wykrywanie: nie Plik urz▒dzenia: /dev/mcd, major 23 Plik konfiguracyjny: mcd.h Opcja konfiguracyjna dla j▒dra: Standard Mitsumi CDROM support? Plik README: mcd To jest starszy sterownik dla napΩd≤w Mitsumi, kt≤ry by│ dostΩpny przez jaki╢ czas. Mo┐esz spr≤bowaµ nowszego sterownika mcdx, kt≤ry ma kilka nowych funkcji, ale jest przypuszczalnie mniej stabilny. Sterownik ten przyjmuje nastΩpuj▒ce parametry: mcd=<io-address>,<irq> Kolejne parametry to adres bazowy I/O karty (np. 0x340) oraz numer przerwania. Plik urz▒dzenia mo┐na stworzyµ poleceniem: # mknod /dev/mcd b 23 0 WiΩcej informacji na temat tego sterownika znajdziesz w pliku mcd. 4.3.7. Sterownik mcdx. Autor g│≤wny: Heiko Schlittermann Obs│uga wielosesyjno╢ci: tak Obs│uga wielu napΩd≤w: tak Obs│uga │adowalnego modu│u: tak Czytanie ramek audio: nie (brak obs│ugi sprzΩtowej) Automatyczne wykrywanie: nie Plik urz▒dzenia: /dev/mcdx0, major 20 Plik konfiguracyjny: mcdx.h Opcja konfiguracyjna dla j▒dra: Experimental Mitsumi support? Plik README: mcdx Jest to nowszy sterownik dla napΩd≤w Mitsumi. Starszy i przypuszczalnie bardziej stabilny - mcd - jest nadal dostΩpny. Sterownik ten przyjmuje nastΩpuj▒ce parametry: mcdx=<io-address>,<irq> Kolejne parametry to adres bazowy I/O karty (np. 0x340) i numer przerwania. Plik urz▒dzenia mo┐na stworzyµ poleceniem: # mknod /dev/mcdx0 b 20 0 Je╢li kupi│e╢ ostatnio napΩd CD-ROM Mitsumi, to nie zak│adaj, ┐e powinien on u┐ywaµ tego sterownika. Niekt≤re modele mitsumi s▒ teraz typu EIDE/ATAPI i powinny u┐ywaµ standardowego sterownika idecd. WiΩcej informacji na temat tego sterownika znajdziesz w pliku mcdx. 4.3.8. Sterownik cm206 Autor g│≤wny: David A. van Leeuwen (david@tm.tno.) Obs│uga wielosesyjno╢ci: tak Obs│uga wielu napΩd≤w: nie Obs│uga │adowalnego modu│u: tak Czytanie ramek audio: nie Automatyczne wykrywanie: tak Plik urz▒dzenia: /dev/cm206cd, major 32 Plik konfiguracyjny: cm206.h Opcja konfiguracyjna dla j▒dra: Philips/LMS CM206 CDROM support? Plik README: cm206 Sterownik ten przyjmuje nastΩpuj▒ce parametry: cm206=<io-address>,<interrupt> Pierwszy numer jest adresem bazowym I/O karty (np. 0x340). Drugi to numer przerwania. Plik urz▒dzenia mo┐e byµ stworzony poleceniem: # mknod /dev/cm206cd b 32 0 WiΩcej informacji na temat tego sterownika znajdziesz w pliku cm206. 4.3.9. Sterownik optcd. Autor g│≤wny: Leo Spiekman (spiekman@dutette.et.tudelft.nl) Obs│uga wielosesyjno╢ci: tak Obs│uga wielu napΩd≤w: nie Obs│uga │adowalnego modu│u: tak Czytanie ramek audio: nie Automatyczne wykrywanie: nie Plik urz▒dzenia: /dev/optcd0, major 17 Plik konfiguracyjny: optcd.h Opcja konfiguracyjna dla j▒dra: Experimental Optics Storage ... CDROM support? Plik README: optcd Sterownik ten przyjmuje nastΩpuj▒ce parametry: optcd=<io-address> Parametrem jest tutaj adres bazowy I/O karty (np. 0x340). Plik urz▒dzenia mo┐na stworzyµ: # mknod /dev/optcd0 b 17 0 WiΩcej informacji na temat tego sterownika znajdziesz w pliku optcd. 4.3.10. Sterownik sjcd. Autor g│≤wny: Vadim V. Model (vadim@rbrf.msk.su) Obs│uga wielosesyjno╢ci: nie Obs│uga wielu napΩd≤w: nie Obs│uga │adowalnego modu│u: tak Czytanie ramek audio: nie Automatyczne wykrywanie: nie Plik urz▒dzenia: /dev/sjcd, major 18 Plik konfiguracyjny: sjcd.h Opcja konfiguracyjna dla j▒dra: Experimental Sanyo H94A CDROM support? Plik README: sjcd Sterownik ten przyjmuje nastΩpuj▒ce parametry: sjcd=<io-address>,<interrupt>,<dma> Kolejne parametry to: adres bazowy, przerwanie i kana│ DMA (np. sjcd=0x340,10,5). Plik urz▒dzenia mo┐e byµ stworzony poleceniem: # mknod /dev/sjcd b 18 0 WiΩcej informacji na temat tego sterownika znajdziesz w pliku sjcd. 4.3.11. Sterownik bpcd. Autor g│≤wny: Grant R. Guenther (grant@torque.net) Obs│uga wielosesyjno╢ci: nie wiadomo Obs│uga wielu napΩd≤w: nie Obs│uga │adowalnego modu│u: tak Czytanie ramek audio: nie Automatyczne wykrywanie: tak Plik urz▒dzenia: /dev/bpcd, major 41 Plik konfiguracyjny: bpcd.h Opcja konfiguracyjna dla j▒dra: MicroSolutions backpack CDROM support? Plik README: bpcd Sterownik ten przyjmuje parametry w postaci: bpcd=<io-address> Parametr oznacza tu adres bazowy (np. bpcd=0x3bc). Plik urz▒dzenia mo┐na stworzyµ poleceniem: # mknod /dev/bpcd b 41 0 Sterownik ten jest zawarty w j▒drach wersji 2.1. WiΩcej informacji na temat tego sterownika znajdziesz w pliku bpcd. 4.3.12. Sterownik SCSI. Autor g│≤wny: David Giller Obs│uga wielosesyjno╢ci: tak (zale┐y od napΩdu) Obs│uga wielu napΩd≤w: tak Obs│uga │adowalnego modu│u: tak Czytanie ramek audio: nie Automatyczne wykrywanie: tak Plik urz▒dzenia: /dev/scd0, major 11 Plik konfiguracyjny: cdrom.h Opcja konfiguracyjna dla j▒dra: SCSI CDROM support? Plik README: brak Parametry podawane podczas startu s▒ zale┐ne od typu kontrolera SCSI. WiΩcej informacji znajdziesz w SCSI HOWTO <ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/sunsite/docs/HOWTO/SCSI-HOWTO>. Obs│ugiwana jest wiΩksza ilo╢µ sterownik≤w (ilo╢µ ograniczona jest maksymaln▒ ilo╢ci▒ urz▒dze± na szynie SCSI). Stw≤rz pliki urz▒dze± z liczb▒ g│≤wn▒ 11 i liczb▒ poboczn▒ pocz▒wszy od 0: # mknod /dev/scd0 b 11 0 # mknod /dev/scd1 b 11 1 Sterownik sam z siebie nie ma mo┐liwo╢ci czytania cyfrowych ramek audio, ale niekt≤re napΩdy SCSI maj▒ tak▒ mo┐liwo╢µ i bΩd▒ dzia│aµ z programem cdda2wav (kt≤ry u┐ywa og≤lnego interfejsu SCSI j▒dra). 4.3.13. Sterownik idecd. Autor g│≤wny: Scott Snyder (snyder@fnald0.fnal.gov) Obs│uga wielosesyjno╢ci: tak Obs│uga wielu napΩd≤w: tak Obs│uga │adowalnego modu│u: nie Czytanie ramek audio: tak (w obs│ugiwanych napΩdach) Automatyczne wykrywanie: tak Plik urz▒dzenia: /dev/hd{a,b,c,d}, major 22 Plik konfiguracyjny: cdrom.h Opcja konfiguracyjna dla j▒dra: Include support for IDE/ATAPI CDROMs? Plik README: ide-cd Sterownik ten jest przeznaczony dla CD-ROM-≤w ATAPI. Sterownik przyjmuje nastΩpuj▒ce parametry: hdx=cyls,heads,sects,wpcom,irq lub hdx=cdrom hdx mo┐e byµ jednym z: hda,hdb,hdc,hdd, albo po prostu hd i wtedy oznacza kolejny napΩd. Tylko pierwsze trzy parametry s▒ wymagane (cyls,heads,sects). Np. hdc=1050,32,64 hdd=cdrom. Zmuszenie sterownika IDE, aby rozpozna│ tw≤j CD-ROM, mo┐e przysparzaµ trochΩ k│opot≤w, szczeg≤lnie je╢li masz wiΩcej ni┐ 2 urz▒dzenia albo wiΩcej ni┐ 1 kontroler IDE. Zwykle wszystko co jest wymagane, to podaµ poprawne opcje z LILO. Szczeg≤│≤we informacje jak to zrobiµ znajdziesz w pliku /usr/src/linux/Documentation/ide-cd. Przeczytaj go dok│adnie. Nowsze j▒dra maj▒ lepsz▒ obs│ugΩ dla wiΩkszej ilo╢ci urz▒dze± IDE. Je╢li masz problemy ze starszym j▒drem, to uaktualnienie mo┐e pom≤c. Niekt≤re kontrolery maj▒ problemy sprzΩtowe, kt≤re sterownik mo┐e obej╢µ. Mo┐liwe, ┐e musisz podaµ dodatkowe parametry sterownikowi, aby to umo┐liwiµ. Zajrzyj do dokumenctaji. 4.4. Startowanie j▒dra. Mo┐esz teraz wystartowaµ system z nowym j▒drem. Pilnuj czy nie pojawi siΩ komunikat podobny do tego: hdd: NEC CD-ROM DRIVE:282, ATAPI CDROM drive kt≤ry informuje, ┐e CD-ROM zosta│ odnaleziony przez sterownik (komunikat bΩdzie siΩ r≤┐ni│ w zale┐no╢ci od napΩdu). Je╢li komunikaty podczas startu pojawiaj▒ siΩ zbyt szybko, to mo┐esz do nich powr≤ciµ wciskaj▒c SHIFT-PgUp (je╢li nie prze│▒cza│e╢ konsol), albo wy╢wietliµ je poleceniami dmesg lub tail /var/adm/messages. Je╢li napΩd nie mo┐e byµ odnaleziony, to jest problem. Zobacz sekcjΩ na temat rozwi▒zywania problem≤w.. 4.5. Montowanie, odmontowywanie i wyjmowanie urz▒dze±. Aby zamontowaµ CD-ROM, w│≤┐ p│ytΩ do napΩdu, i uruchom polecenie mount jako root (zak│▒da siΩ tutaj, ┐e stworzy│e╢ symboliczne dowi▒zanie do twojego pliku urz▒dzenia tak jak to by│o zalecane powy┐ej oraz ┐e istnieje pusty katalog /mnt/cdrom): # mount -t iso9660 -r /dev/cdrom /mnt/cdrom Zawarto╢µ kompaktu znajduje siΩ teraz w katalogu /mnt/cdrom. S▒ jeszcze inne opcje dla polecenia mount, kt≤re mo┐esz u┐yµ; zobacz w podrΩczniku systemowym "man" mount(8). Mo┐esz dodaµ pozycjΩ do pliku /etc/fstab, aby automatycznie montowaµ CD-ROM podczas startu, albo ┐eby podaµ parametry jakie maj▒ byµ u┐yte podczas montowania; zobacz w podrΩczniku systemowym "man" fstab(8). Zauwa┐, ┐e ┐eby odtwarzaµ p│yty myzyczne nie powiniene╢ pr≤bowaµ ich montowaµ. Aby odmontowaµ CD-ROM, u┐yj jako root polecenia umount: # umount /mnt/cdrom P│yta mo┐e byµ odmontowana tylko wtedy kiedy ┐aden proces nie ┐▒da do niego dostΩpu (w│▒czaj▒c w to przypadek, kiedy bie┐▒cym katalogiem jest kt≤ry╢ z podkatalog≤w p│yty lub jej katalog g│≤wny). Mo┐esz potem wyj▒µ p│ytΩ. WiΩkszo╢µ napΩd≤w ma przycisk do wyjmowania p│yt; Jest tak┐e osobny program s│u┐▒cy do tego celu - eject <ftp://ftp.icm.edu.pl/pub/Linux/sunsite/utils/disk-management/>. PamiΩtaj, ┐e nie mo┐esz wyjmowaµ p│yty podczas gdy jest ona zamontowana (to mo┐e lub nie byµ mo┐liwe w zale┐no╢ci od rodzaju napΩdu jaki posiadasz). Niekt≤re sterowniki CD-ROM potrafi▒ automatycznie wysuwaµ szufladkΩ je╢li p│yta jest odmontowywana i wsuwaµ j▒ kiedy jest montowana (mo┐na wy│▒czyµ tΩ funkcjΩ podczas kompilacji albo przy pomocy programu). Mo┐liwe jest, ┐e po s│uchaniu p│yty muzycznej nie bΩdziesz m≤g│ zamontowaµ p│yty. Musisz wys│aµ polecenie audio "stop" (przy pomocy jakiego╢ programu do odtwarzania) przed pr≤b▒ montowania. Problem ten wydaje siΩ pojawiaµ tylko ze sterownikiem SBPCD. Ostatnie wersje j▒dra 2.0 i 2.1 obs│uguj▒ automounter oparty na j▒drze, kt≤ry dostarcza prze╝roczyste dla u┐ytkownika montowanie usuwalnych medi≤w w│▒cznie z CD-ROM-em. Potrzebne narzΩdzia znajdziesz pod adresem ftp.icm.edu.pl <ftp://ftp.icm.edu.pl/pub/Linux/kernel/autofs/>. 4.6. Rozwi▒zywanie problem≤w. Je╢li wci▒┐ masz problemy po przej╢ciu przez instalacjΩ wg. tego HOWTO, to tutaj jest kilka rzeczy, kt≤re nale┐y sprawdziµ. Punkty s▒ umieszczone wg. narastaj▒cej z│o┐ono╢ci. Je╢li kt≤ry╢ z nich zawiedzie, to rozwi▒┐ ten problem zanim posuniesz siΩ dalej. 4.6.1. Krok 1: Upewnij siΩ, ┐e na pewno u┐ywasz nowoskompilowanego j▒dra. Mo┐esz sprawdziµ datΩ j▒dra, aby zobaczyµ czy jest to to z obs│ug▒ CD- ROM-u. Mo┐na to zrobiµ poleceniem uname: % uname -a Linux fizzbin 2.0.18 #1 Fri Sep 6 10:10:54 EDT 1996 i586 albo wy╢wietlaj▒c zawarto╢µ pliku /proc/version: % cat /proc/version Linux version 2.0.18 (root@fizzbin) (gcc version 2.7.2) #1 Fri Sep 6 10:10:54 EDT 1996 Je╢li data siΩ nie zgadza, to masz ca│y czas stare j▒dro. Czy aby na pewno zresetowa│e╢ komputer? Je╢li u┐ywasz LILO, czy przeinstalowa│e╢ je (z regu│y pisz▒c /sbin/lilo)? Je╢li startujesz z dyskietki, czy zrobi│e╢ now▒ dyskietkΩ i u┐y│e╢ jej podczas startu? 4.6.2. Krok 2: Upewnij siΩ, ┐e odpowiednie sterowniki s▒ wkompilowane Sprawdziµ to mo┐esz wy╢wietlaj▒c zawarto╢µ pliku /proc/devices: % cat /proc/devices Character devices: 1 mem 2 pty 3 ttyp 4 ttyS 5 cua 7 vcs Block devices: 3 ide0 22 ide1 Najpierw poszukaj sterownika swojego CD-ROM-u. S▒ to wszystko urz▒dzenia blokowe, w tym przypadku widaµ, ┐e obecny jest sterownik idecd z numerem g│≤wnym 22. Upewnij siΩ tak┐e, ┐e wkompilowana jest obs│uga systemu plik≤w ISO-9660 przez wy╢wietlenie zawarto╢ci pliku /proc/filesystems: % cat /proc/filesystems ext2 msdos nodev proc iso9660 Mo┐esz te┐ sprawdziµ, kt≤re adresy I/O s▒ u┐ywane przez sterownik zagl▒daj▒c do pliku /proc/ioports: howto % cat /proc/ioports ... 0230-0233 : sbpcd ... Je╢li kt≤ry╢ ze sterownik≤w, kt≤ry mysla│e╢, ┐e wkompilowa│e╢, siΩ nie pojawia, to co╢ posz│o nie tak z konfiguracj▒ lub kompilacj▒ j▒dra. Zacznij proces instalacji jeszcze raz pocz▒wszy od konfiguracji i kompilacji j▒dra. 4.6.3. Krok 3: Czy j▒dro wykry│o tw≤j napΩd podczas startu? Upewnij siΩ, ┐e CD-ROM zosta│ wykryty podczas startu j▒dra. Powiniene╢ zobaczyµ odpowiedni komunikat. Je╢li komunikat ten przesun▒│ siΩ poza ekran, to mo┐esz go sprawdziµ poleceniem dmesg. % dmesg lub % tail /var/adm/messages Je╢li tw≤j napΩd nie zosta│ zidentyfikowany, to co╢ jest nie tak. Upewnij siΩ, ┐e jest pod│▒czony do pr▒du i ┐e wszystkie kable s▒ poprawnie pod│▒czone. Je╢li tw≤j napΩd posiada zworki do prze│▒czania zakres≤w adres≤w, to sprawd╝ czy s▒ poprawnie ustawione (np. napΩd 0 je╢li masz tylko jeden napΩd). CD-ROM-y ATAPI musz▒ byµ ustawione jako "single" lub "master", a nie "slave" je╢li do interfejsu jest pod│▒czone tylko jedno urz▒dzenie. Je╢li napΩd dzia│a pod DOS-em, to jest pewne, ┐e sprzΩt dzia│a. Wiele sterownik≤w u┐ywa automatycznego wykrywania, ale niekt≤re nie i wykrywanie to nie zawsze dzia│a. U┐yj parametr≤w startowych podanych dla twojego typu sterownika. Je╢li nie jeste╢ pewien co do adres≤w I/O czy innych parametr≤w, to popr≤buj kilka razy. LILO mo┐e byµ (i zwykle jest) tak skonfigurowane, ┐eby przyjmowaµ parametry wpisane rΩcznie podczas startu. Inna mo┐liwo╢µ jest taka, ┐e u┐y│e╢ z│ego sterownika. Czasami dokumentacja mo┐e odwo│ywaµ siΩ do interfejs≤w w│asnych jako do IDE, myl▒c u┐ytkownika, kt≤ry my╢li, ┐e jego napΩd jest ATAPI. Jeszcz inna mo┐liwo╢µ to: tw≤j napΩd (albo karta interfejsu) jest jedn▒ z "kompatybilnych", kt≤ra potrzebuje inicjalizacji przez sterownik DOS-owy. Spr≤buj wystartowaµ DOS-a i za│adowaµ sterownik dostarczony przez sprzedawcΩ. Potem zresetuj miΩkko przy pomocy klawiszy Control-Alt-Delete. Je╢li twojego napΩdu nie ma w tym dokumencie, to mo┐liwe jest, ┐e po prostu nie ma sterownika pod Linux-a dla niego. Mo┐esz sprawdziµ w adresach podanych pod koniec tego dokumentu. 4.6.4. Krok 4: Czy mo┐esz czytaµ dane z napΩdu? Spr≤buj odczytaµ co╢ z CD-ROM-u. Przy nastΩpuj▒cym poleceniu ╢wiate│ko (je╢li je masz) powinno siΩ zapaliµ i nie powinno byµ ┐adnych b│Ωd≤w. Upewnij siΩ, ┐e p│yta jest w│o┐ona i u┐yj odpowiedniego dla siebie pliku urz▒dzenia. # dd if=/dev/cdrom of=/dev/null bs=2048 ^C 124+0 records in 124+0 records out Je╢li to dzia│a, to j▒dro porozumiewa siΩ z napΩdem i mo┐esz przej╢µ do kroku 5. Je╢li nie, to mo┐liw▒ przyczyn▒ jest plik urz▒dzenia. Upewnij siΩ, ┐e plik urz▒dzenia w katalogu /dev ma poprawne liczby g│≤wn▒ i poboczn▒ zgodnie z tym co by│ podane wcze╢niej dla twojego typu napΩdu. Sprawd╝ czy prawa dostΩpu pozwalaj▒ na odczyt i zapis. Raczej mniej prawdopodobnym jest ┐eby╢ mia│ jaki╢ problem sprzΩtowy. Spr≤buj potestowaµ napΩd pod DOS-em, je╢li to mo┐liwe, ┐eby sprawdziµ czy to mog│oby byµ przyczyn▒. 4.6.5. Krok 5: Czy mo┐esz zamontowaµ napΩd? Je╢li mo┐esz czytaµ z napΩdu, ale nie mo┐esz go zamontowaµ, to sprawd╝ najpierw czy wkompilowa│e╢ obs│ugΩ systemu plik≤w ISO-9660 wy╢wietlaj▒c zawarto╢µ pliku /proc/filesystems jak poprzednio. Upewnij siΩ, ┐e montujesz napΩd z opcjami "-t iso9660" i "-r" i ┐e dobry i znany ci kompakt ISO-9660 (nie muzyczny) jest w napΩdzie. Normalnie musisz montowaµ napΩd jako u┐ytkownik root. Upewnij siΩ, ┐e katalog, do kt≤rego montujesz, istnieje i ┐e jest pusty. Je╢li CD-ROM jest montowany automatycznie podczas startu, to upewnij siΩ, ┐e masz poprawny wpis w pliku /etc/fstab. Je╢li jest u ciebie uruchomiony syslog demon, to mog▒ byµ komunikaty o b│Ωdach pochodz▒ce od j▒dra, kt≤rych nie widzisz. Spr≤buj u┐yµ polecenia dmesg: % dmesg SBPCD: sbpcd_open: no disk in drive W zale┐no╢ci od konfiguracji twojego systemu, b│Ωdy mog▒ byµ tak┐e zapisane w katalogu /var/adm. 4.6.6. Sprawdzanie problem≤w audio. Je╢li napΩd dzia│a z CD-ROM-ami, ale nie odtwarza p│yt audio, oto kilka mo┐liwych rozwi▒za±. Potrzebujesz programu do odtwarzania p│yt muzycznych. Niekt≤re z nich mog▒ byµ popsute, albp mog▒ nie wsp≤│pracowaµ z twoim napΩdem. Spr≤buj u┐yµ innych i/lub przekompilowaµ je samemu. Dobrym miejscem do poszukania takich program≤w jest ftp.icm.edu.pl <ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/sunsite/apps/sound/cdrom/>. Kilka sterownik≤w nie obs│uguje odtwarzania p│yt audio. Sprawd╝ plik README albo ╝r≤d│o sterownika czy to ten przypadek. Sprawd╝ czy p│ytΩ s│ychaµ przez wej╢cie s│uchawkowe. Je╢li tak to problem le┐y tu raczej w twojej karcie muzycznej. U┐yj programu miksuj▒cego, aby ustawiµ urz▒dzenie wej╢ciowe i poziom g│o╢no╢ci. Upewnij siΩ, ┐e za│o┐y│e╢ kabel audio z napΩdu CD-ROM-u do karty muzycznej. Upewnij siΩ, ┐e sterownik do karty d╝wiΩkowej dzia│a (zobacz Sound-HOWTO <http://www.jtz.org.pl/Html/Sound-HOWTO.pl.html> dostΩpne po polsku). 4.6.7. Kiedy wszystko inne zawiedzie. Je╢li ci▒gle masz problemy to tutaj jest jeszcze kilka ostatnich rzeczy, kt≤rych mo┐esz spr≤bowaµ: ╖ przeczytaj jeszcze raz dok│adnie ten dokument. ╖ poczytaj odwo│ania wymienione pod koniec tego dokumentu, szczeg≤lnie odpowiednie pliki README dostarczane wraz ze ╝r≤d│ami j▒dra. ╖ wy╢lij zapytanie na grupΩ dyskusyjn▒ pl.comp.os.linux albo jak▒╢ inn▒ zwi▒zan▒ z Linux-em. ╖ wy╢lij zapytanie na listΩ dyskusyjn▒ o Linux-ie (w przypadku Polski lista dyskusyjna jest po│▒czona z grup▒ dyskusyjn▒) ╖ spr≤buj u┐yµ najnowszej wersji j▒dra. ╖ skontaktuj siΩ ze swoim sprzedawc▒. ╖ skontaktuj siΩ z producentem CD-ROM-u. ╖ wy╢lij list do opiekuna twojego sterownika (sprawd╝ w pliku /usr/src/linux/MAINTAINERS) ╖ przy╢lij list do mnie. ╖ odpal emacs-a i wpisz Esc-x doctor :-) 5. Aplikacje. W sekcji tej znajduj▒ siΩ niekt≤re aplikacje zwi▒zane z CD-ROM-ami dostΩpne pod Linux-a. Najnowsze informacje na temat archwi≤w oprogramowania znajdziesz w "Linux Software Map". 5.1. Odtwarzacze p│yt muzycznych. Jest kilka program≤w umo┐liwiaj▒cych s│uchanie p│yt muzycznych zar≤wno poprzez wyj╢cie s│uchawkowe jak przez kartΩ muzyczn▒. Workman - graficzna odtwarzarka pod X11, z baz▒ kompakt≤w i wieloma innymi funkcjami. WorkBone - interaktywna odtwarzarka tekstowa. xcdplayer - prosta odtwarzarka pod X11. cdplayer - bardzo prosta odtwarzarka obs│ugiwana z linii polece±. Xmcd - odtwarzarka pod X11 napisana dla Motif-a xmitsumi - inna odtwarzarka pod X11 dla napΩd≤w Mitsumi xplaycd - inna odtwarzarka pod X11 po│▒czona z mikserem d╝wiΩku i programem do pomiaru VU. cdtool - narzΩdzia obs│ugiwane z linii polece± do odtwarzania p│yt audio. Niekt≤re z tych program≤w s▒ zaprogramowane, aby u┐ywaµ konkretnego urz▒dzenia dla CD-ROM-u (np. /dev/cdrom). Mo┐liwe, ┐e mo┐esz podaµ prawid│owe urz▒dzenie jako parametr, albo mo┐esz stworzyµ symboliczne dowi▒zanie w katalogu /dev. Je╢li wysy│asz wyj╢cie do karty muzycznej, to mo┐liwe, ┐e chcesz u┐yµ miksera, aby ustawiµ g│o╢no╢µ, albo ┐eby podaµ wej╢cie z kompaktu, ┐eby co╢ nagraµ. 5.2. PhotoCD. P│yty PhotoCD u┐ywaj▒ systemu plik≤w ISO-9660 zawieraj▒cy pliki z obrazami we w│asnym formacie. Nie wszystkie napΩdy CD-ROM pozwalaj▒ na czytanie w tym formacie. Program Hadmuta Danischa - hpcdtoppm - zamienia pliki PhotoCD na przeno╢ny format pixmap. Mo┐na go ╢ci▒gn▒µ z ftp.gwdg.de <ftp://ftp.gwdg.de/pub/linux/> albo jako czΩ╢µ narzΩdzi PBM (Portable Bit Map) dostΩpnych w wielu archiwach (poszukaj "pbm" lub "netpbm"). Program photocd Gerda Knorra kraxel@cs.tu-berlin.de mo┐e zamieniaµ obrazy PhotoCD w pliki Targa lub bitmapy Windows i OS/2. Ten sam autor napisa│ program xpcd pod X11 obs│uguj▒cy obrazy PhotoCD. Mo┐esz wybraµ obraz myszk▒, zobaczyµ widok roboczy w ma│ym okienku i za│adowaµ go w piΩciu mo┐liwych rozdzielczo╢ciach. Mo┐esz tak┐e zaznaczyµ czΩ╢µ obrazu i za│adowaµ tylko tΩ zaznaczon▒ czΩ╢µ. Pakiet≤w tych mo┐esz poszukaµ w ftp.cs.tu-berlin.de <ftp://ftp.cs.tu- berlin.de/pub/linux/Local/misc/>. Program do obr≤bki obraz≤w ImageMagic tak┐e obs│uguje pliki PhotoCD. Jest dostΩpny z ftp.x.org <ftp://ftp.x.org:/contrib/applications/ImageMagic/> 5.3. Mkisofs. Pakiet mkisofs Erica Youngdale'a pozwala tworzyµ system plik≤w ISO-9660 na partycjach twardego dysku. Mo┐e to byµ wykorzystane p≤╝niej przy sprawdzaniu systemu plik≤w CD-ROM-u przed zapisaniem go na p│ytΩ. NarzΩdzia dla w│a╢ciwego zapisu danych na nagrywarkach s▒ raczej specyficzne dla danego sprzedawcy. Wymagaj▒ tak┐e zapisu danych bez przerywania, tak ┐e wielozadaniowy system taki jak Linux nie jest dobrym wyborem. 5.4. NarzΩdzia ISO-9660. S▒ pewne narzΩdzia s│u┐▒ce do weryfikowania kompaktu sformatowanego na ISO-9660; mo┐esz ich u┐yµ do sprawdzania podejrzanych p│yt. Pakiet mo┐na znale╝µ na ftp.cdrom.com <ftp://ftp.cdrom.com/pub/cdrom/ptf/>. Napisane zosta│y przez Billa Siegmunda i Richa Morina. 6. Odpowiedzi na czΩsto zadawane pytania. 6.1. Jak inny u┐ytkownik ni┐ root mo┐e montowaµ i odmontowywaµ p│yty? WiΩkszo╢µ polece± mount posiada opcjΩ user. Je╢li zrobisz tak▒ pozycjΩ w /etc/fstab: /dev/sbpcd /mnt/cdrom iso9660 user,noauto,ro to zwyk│y u┐ytkownik bΩdzie m≤g│ zamontowaµ i odmontowaµ p│ytΩ poleceniami: % mount /mnt/cdrom % umount /mnt/cdrom P│yta zostanie zamontowana z pewnymi opcjami, kt≤re zwiΩkszaj▒ bezpiecze±stwo (np. programy nie mog▒ byµ wykonywane, pliki urz▒dze± s▒ ignorowane); w niekt≤rych przypadkach mo┐e to byµ zbyt rygorystyczne. Inn▒ metod▒ jest zdybycie pakietu usermount, kt≤ry pozwala u┐ytkownikom innym ni┐ root montowaµ i odmontowywaµ urz▒dzenia wyjmowalne takie jak dyskietki i CD-ROM-y, ale zmniejsza dostΩp do innych urz▒dze± (takich jak partycje twardych dysk≤w). DostΩpny jest na wiΩkszo╢ci serwer≤w ftp. Pod adresem ftp.cdrom.com znajduje siΩ plik ╝r≤d│owy mount.c, kt≤ry pozwala na montowanie i odmontowywanie CD-ROM-≤w (tylko) przez normalnych u┐ytkownik≤w. Uruchamiany jest z prawami root-a. 6.2. Dlaczego dostajΩ komunikat "device is busy" kiedy odmontowujΩ CD-ROM? P│yta nie mo┐e byµ odmontowana je╢li jakikolwiek proces ┐▒da do niej dostΩpu, w│▒cznie z przypadkiem kiedy bierz▒cym katalogiem jest kt≤ry╢ z podkatalog≤w p│yty lub jej katalog g│≤wny. Je╢li nie mo┐esz znale╝µ procesu u┐ywaj▒cego p│ytΩ, to mo┐esz u┐yµ polecenia fuser tak jak to pokazano poni┐ej: % umount /cdrom umount: /dev/hdd: device is busy % fuser -v /cdrom USER PID ACCESS COMMAND /mnt/cdrom tranter 133 ..c.. bash Na niekt≤rych systemach mo┐liwe, ┐e musisz byµ root-em, ┐eby uruchomiµ polecenie fuser, ┐eby zobaczyµ procesy innych u┐ytkownik≤w. 6.3. Jak mam eksportowaµ CD-ROM dla innych komputer≤w przez NFS? Musisz dodaµ pozycjΩ do pliku /etc/exports. Wtedy u┐ytkownicy na tamtej maszynie bΩd▒ mogli zamontowaµ to urz▒dzenie. Szczeg≤│y znajdziesz w poleceniu "man 5 exports". 6.4. Czy mogΩ startowaµ Linux-a z CD-ROM-u? Przy instalacji Linux-a najpopularniejsz▒ metod▒ jest u┐ycie dyskietki startowej. Niekt≤re dystrybucje pozwalaj▒ na start Linux-a bezpo╢rednio z p│yty. Michael Fulbright (msf@redhat.com) zg│osi│, ┐e je╢li posiada siΩ dobry CD-ROM, ROM BIOS i napΩd CD-ROM ATAPI, to jest mo┐liwe startowanie z p│yty. Najnowsza wersja mkisofs tak┐e obs│uguje tworzenie takich dysk≤w. Doda│ on jakie╢ │aty do obs│ugi standardu El Torito dla startowalnych CD-ROM-≤w. 6.5. Jak mogΩ przeczyta dane cyfrowe z p│yty muzycznej? Heiko Eissfeldt (heiko@colossus.escape.de) i Olaf Kindel napisali narzΩdzie, kt≤re czyta dane audio i zachowuje je jako pliki d╝wiΩkowe w formacie .wav. Pakiet nazywa siΩ cdda2wav.tar.gz i mo┐na go pobraµ z ftp.icm.edu.pl. Poniewa┐ napΩdy CD-ROM zmieniaj▒ siΩ bardzo szybko, trudno jest powiedzieµ kt≤re modele obs│uguj▒ czytanie danych cyfrowych. Najlepiej zdobyµ najnowszy pakiet cdda2wav i przeczytaµ zawart▒ tam dokumentacjΩ. WiΩcej informacji na ten temat znajdziesz na stronie www.tardis.ed.ac.uk <http://www.tardis.ed.ac.uk/~psyche/cdda/> oraz w FAQ grupy alt.cd-rom wymienionym w referencjach. 6.6. Dlaczego polecenie find nie dzia│a? Je╢li u┐ywasz tego polecenia na kompakcie w formacie ISO-9660 bez Rock Ridge Extensions, to musisz dodaµ opcjΩ -noleaf. WiΩcej szczeg≤│≤w w poleceniu "man find". (Z moich do╢wiadcze± wynika, ┐e prawie wszystkie nowsze p│yty Linux-a u┐ywaj▒ Rock Ridge Extensions, wiΩc ten problem powinien wystΩpowaµ bardzo rzadko.) 6.7. Czy Linux obs│uguje jakie╢ nagrywarki? Pakiet X-CD-Roast jest graficznym interfejsem do obs│ugi nagrywarek CD. Pakiet mo┐na znale╝µ na ftp.icm.edu.pl w kataloogu /pub/Linux/sunsite/utils/disk-management/. Zobacz tak┐e "Linux CD-Writing HOWTO" pod adresem www.jtz.org.pl <http://www.jtz.org.pl/Html/CD-Writing-HOWTO.pl.html> dostΩpne w jΩzyku polskim. 6.8. Dlaczego pojawia siΩ taki komunikat "mount: Read-only file sys¡ tem when mounting a CD-ROM"? CD-ROM jest no╢nikiem tylko do odczytu. We wcze╢niejszych wersjach j▒dra mo┐na by│o zamontowaµ p│ytΩ CD do zapisu i odczytu, ale zapis by│ po prostu ignorowany. Od wersji 1.1.33 zosta│o to poprawione i CD- ROM-y musz▒ byµ montowane tylko-do-odczytu (np. z opcj▒ -r). 6.9. Dlaczego wysuwa mi siΩ szufladka kiedy zamykam system? Od wersji j▒dra 1.1.38, sterownik sbpcd wysuwa szufladkΩ kiedy p│yta jest odmontowywana. Je╢li zamykasz system, to zamontowana p│yta zostanie odmontowana i szufladka wysuniΩta. Funkcja ta ma pom≤c przy zmianie p│yt. Je╢li szufladka jest wysuniΩta, to przy pr≤bie odczytu lub zamontowania zostanie zamkniΩta automatycznie. Stwierdzi│em, ┐e to powoduje problemy z niekt≤rymi programami (np. cdplay i workbone). Od wersji 1.1.60 j▒dra mo┐na tΩ funkcjΩ kontrolowaµ programowo. Przyk│adowy program zawarty jest w dokumentacji do sterownika sbpcd programu (albo u┐yj eject <ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/sunsite/utils/disk-management/>). 6.10. Mam "specjalny" kompakt, kt≤rego nie mo┐na zamontowaµ? Ten specjalny kompakt to pewnie p│yta XA (jak wszystkie PhotoCD czy "one-offs" stworzone przy u┐yciu nagrywarek). WiΩkszo╢µ sterownik≤w CD-ROM-≤w nie obs│uguje p│yt XA, chocia┐ mo┐e znajdziesz gdzie╢ jak▒╢ │atΩ, kt≤ra dodaje obs│ugΩ takich p│yt. Sterownik sbpcd obs│uguje XA. Je╢li u┐ywasz tego sterownika, to mo┐esz sprawdziµ czy p│yta jest XA w ten spos≤b: otw≤rz plik sbpcd.c i w│▒cz wy╢wietlanie "Table of Contents" (DBG_TOC). Skompiluj i zainstaluj nowe j▒dra i wystartuj je. Podczas ka┐dego montowania TOC bΩdzie wy╢wietlane na konsoli, albo logowane do pliku). Je╢li pierwsz▒ warto╢ci▒ w TOC jest 20, to jest to p│yta XA. Bajt ten ma warto╢µ 00 w normalnych p│ytach. Je╢li TOC pokazuje r≤┐ne ╢cie┐ki, to jest to tak┐e znak, ┐e jest to p│yta XA. (dziΩki dla Eberharda Moenkeberga za powy┐sz▒ informacjΩ) Innymi mo┐liwo╢ciami dla nieodczytywalnych CD-ROM-≤w s▒: 1. P│yta nie u┐ywa systemu plik≤w ISO-9660 (np. niekt≤re u┐ywaj▒ SunOS lub HFS). 2. Jest to p│yta muzyczna. 3. W│o┐y│e╢ j▒ do napΩdu "do g≤ry nogami" :-) 6.11. Czy wielop│ytowe napΩdy CD-ROM dzia│aj▒ z Linux-em? Kilku u┐ytkownik≤w zg│osi│o, ┐e osi▒gnΩ│o jakie╢ sukcesy z wielop│ytowymi napΩdami CD-ROM SCSI. Musisz przypuszczalnie w│▒czyµ opcjΩ "Probe all LUNs on each SCSI device" przy konfiguracji j▒dra. Przynajmniej jeden u┐ytkownik musia│ tak┐e zwiΩkszyµ warto╢µ oczekiwania (timeout) dla SCSI w sterowniku. Zg│oszono mi, ┐e Nakamichi MBR-7 7 i Pioneer 12 dzia│aj▒. DostΩpne s▒ tak┐e napΩdy wielop│ytowe EIDE/ATAPI. J▒dro w wersji 2.0 ma szcz▒tkow▒ obs│ugΩ dla napΩd≤w korzystaj▒cych z funkcji ioctl CDROM_SELECT_DISC. Plik z dokumentacj▒ do sterownika IDE-CD zawiera ╝r≤d│a kr≤tkiego programu do wybierania kompakt≤w, albo mo┐esz u┐yµ nowszej wersji opisanego wcze╢niej programu eject. 6.12. DostajΩ b│Ωdy: "/cdrom: Permission denied" Niekt≤re p│yty maj▒ tak ustawione prawa dostΩpu do swojego g│≤wnego katalogu, ┐e tylko u┐ytkownik root mo┐e go czytaµ. Przyk│adem mo┐e tutaj byµ p│yta InfoMagic z marca 1995. Jest to wyra╝na niedogodno╢µ. NastΩpuj▒ca │ata, grzeczno╢µ ze strony Christopha Lametera (clameter@waterf.org) obchodzi ten problem w j▒drze. From: clameter@waterf.org (Christoph Lameter) Newsgroups: comp.os.linux.setup Subject: InfoMagic Developers Set: Fix for CD-ROM permissions Date: 12 Apr 1995 20:32:03 -0700 Organization: The Water Fountain - Mining for streams of Living Water NNTP-Posting-Host: waterf.org X-Newsreader: TIN [version 1.2 PL2] Zbi≤r p│yt "InfoMagic Developers" z marca 1995 ma b│Ωdy poniewa┐ informacja o prawach dostΩpu zapisana w katalogu g│≤wnym przysparza nastΩpuj▒cych problem≤w: 1. P│yta 1 bΩdzie zawsze mia│a w│a╢ciciela/grupΩ 5101/51 i ma dozwolony zapis (?) 2. P│yta 2 i 3 maj▒ ustawione prawa rwx dla root-a i ┐adnych praw dla innych u┐ytkownik≤w/grupy. P│yty tej nie mo┐na odczytaµ z innego u┐ytkownika ni┐ root! Mam uruchomionego BBS-a i muszΩ je udostΩpniµ do zgrywania dla innych. Widzia│em ju┐ gdzie╢ tam kilka poprawek do tego. Jednak k│opot w tym, ┐e poprawki te zmieniaj▒ prawa dla WSZYSTKICH katalog≤w na p│ycie. Ta poprawka zmienia TYLKO prawa dostΩpu do katalogu g│≤wnego p│yty. Je╢li chcesz uruchamiaµ czΩ╢ci Linux-a bezpo╢rednio z tej p│yty to mo┐esz wpa╢µ w k│opoty je╢li wszystkie katalogi s▒ czytelne dla wszystkich i je╢li w│a╢cicielem wszystkich jest root. Poprawka ta zmieni prawa dostΩpu dla katalogu g│≤wnego na r-xr-xr-x i w│a╢ciciela/grupΩ na warto╢ci odpowiadaj▒ce opcjom uid i gid polecenia mount. Aby za│o┐yµ poprawkΩ: cd /usr/src/linux/fs/isofs patch <**TEN LIST** i skompiluj ponownie j▒dro (mo┐liwe, ┐e musisz poprawiµ trochΩ tΩ poprawkΩ w zale┐no╢ci od wersji twojego j▒dra). Poprawka ta powinna siΩ przypuszczalnie znale╝µ w j▒drze. Jaki interes maj▒ dane na p│ycie w grzebaniu prawami/w│a╢cicielem katalogu do zamontowania? --- inode.c.ORIG Wed Apr 12 17:24:36 1995 +++ inode.c Wed Apr 12 17:59:12 1995 @@ -552,7 +552,15 @@ these numbers in the inode structure. */ if (!high_sierra) - parse_rock_ridge_inode(raw_inode, inode); + { parse_rock_ridge_inode(raw_inode, inode); + /* check for access to the root directory rights/owner CL */ + if((inode->i_sb->u.isofs_sb.s_firstdatazone) == inode->i_ino) + { /* Change owner/rights to the ones demanded by the mount command */ + inode->i_uid = inode->i_sb->u.isofs_sb.s_uid; + inode->i_gid = inode->i_sb->u.isofs_sb.s_gid; + inode->i_mode = S_IRUGO | S_IXUGO | S_IFDIR; + } + } #ifdef DEBUG printk("Inode: %x extent: %x\n",inode->i_ino, inode->u.isofs_i.i_first_extent); @@ -805,4 +813,3 @@ } #endif - Zauwa┐, ┐e powy┐sza │ata jest raczej stara i przypuszczalnie nie zainstaluje siΩ g│adko w j▒drze wersji 2.0. Zobacz tak┐e pytanie na temat plik≤w ukrytych w dalszej czΩ╢ci tego dokumentu. 6.13. Jak mam interpretowaµ komunikaty o b│Ωdach IDE CD? Co to znaczy jak otrzymam komunikat o b│Ωdzie od sterownika CD-ROM-u - np. taki: "hdxx: code: xx key: x asc: xx ascq: x"? To jest komunikat o statusie/b│Ωdzie od napΩdu IDE CD-ROM. Domy╢lnie sterownik IDECD wypisuje informacje otrzymane przez napΩd bez "zawracania j▒dru g│owy". Mo┐esz zmieniµ to domy╢lne zachowanie, aby wy╢wietla│ w│a╢ciwy komunikat o b│Ωdzie, przez zmianΩ warto╢ci VERBOSE_IDE_CD_ERRORS w pliku /usr/src/linux/drivers/block/ide-cd.c na 1 i rekompilacjΩ j▒dra. 6.14. Jak mogΩ powiedzieµ jak▒ prΩdko╢µ ma m≤j CD-ROM? Oto jeden spos≤b. Polecenie to mierzy jaki czas przeznaczony jest na odczytanie 1500K danych z p│yty: % time -p dd if=/dev/cdrom of=/dev/null bs=1k count=1500 1500+0 records in 1500+0 records out real 5.24 user 0.03 sys 5.07 PrΩdko╢µ CD-ROM-u o pojedynczej prΩdko╢ci wynosi 150 kb na sekundΩ, co powinno zabraµ oko│o 10 sekund. Przy prΩdko╢ci podw≤jnej zabra│oby to 5 sekund, przy czterokrotnej - 2,5, itd... Czas "real" powy┐ej jest przypuszczalnie tym, na kt≤ry nale┐y patrzeµ - w tym przypadku jest to CD-ROM podw≤jnej prΩdko╢ci. Mo┐esz zwiΩkszyµ ilo╢µ danych, aby otrzymaµ bardziej dok│adn▒ warto╢µ (w razie gdyby╢ pyta│, to te dane nie s▒ cache'owane). Przypuszczalnie powiniene╢ uruchomiµ to polecenie kilka razy i wzi▒µ ╢redni▒ z nich wszystkich. 6.15. M≤j CD-ROM przesta│ dzia│aµ odk▒d zainstalowa│em Linux-a. Zwyk│ym symptomem jest to, ┐e dysk startowy u┐yty do instalacji rozpozna│ tw≤j CD-ROM, ale po tym jak Linux zosta│ zainstalowany na dysku twardym czy dyskietce i zrestartowany - przesta│ rozpoznawaµ tw≤j napΩd. Najpopularniejszym powodem jest tutaj fakt, ┐e w niekt≤rych dystrybucjach j▒dro instalowane nie zawsze jest tym samym j▒drem, kt≤re znajduje siΩ na twojej dyskietce startowej. Wybra│e╢ dyskietkΩ, kt≤ra obs│ugiwa│a tw≤j CD-ROM, podczas gdy j▒dro, kt≤re zainstalowa│e╢, jest j▒drem "og≤lnym" i nie ma w nim obs│ugi CD-ROM-u. Mo┐esz to sprawdziµ postΩpuj▒c zgodnie ze wskaz≤wkami zawartymi w sekcji Rozwi▒zywanie problem≤w wcze╢niej w tym dokumencie (np. zacznij od sprawdzenia /proc/devices). Rozwi▒zaniem jest ponowna kompilacja j▒dra, upewniaj▒c siΩ jednocze╢nie, ┐e wszystkie sterowniki jakie potrzebujesz s▒ w│▒czone. Zobacz Kernel-HOWTO <http://www.jtz.org.pl/Html/Kernel-HOWTO.pl.html> (po polsku) je╢li nie wiesz jak to zrobiµ. Je╢li przekaza│e╢ jakie╢ parametry startowe do dyskietki (np. "hdc=cdrom"), to musisz je dodaµ do konfiguracji twojego programu startuj▒cego (zwykle jest to plik /etc/lilo.conf). 6.16. Na p│ycie s▒ "ukryte" plik, kt≤rych nie mogΩ odczytaµ. Niekt≤re p│yty posiadaj▒ pliki z ustawionym bitem "hidden". Normalnie nie mo┐na zobaczyµ tych plik≤w. Je╢li zamontujesz p│ytΩ z opcj▒ "unhide", to wtedy pliki te powinny byµ dostΩpne (jako╢ nie widaµ, ┐Ωby to by│o gdziekolwiek udokumentowane). 6.17. Gdzie jest udokumentowane CD-ROM API? Je╢li chcesz napisaµ w│asn▒ aplikacjΩ, jak np. odtwarzarka audio, to bΩdziesz musia│ zrozumieµ API - interfejs programowana aplikacji (application programming interface). Oryginalnie sterownik CD-ROM-u u┐ywa│ swojej w│asnej funkcji ioctl(), aby obs│u┐yµ funkcje specyficzne dla ka┐dego napΩdu. Pliki nag│≤wkowe takie jak /usr/include/linux/sbpcd.h opisuj▒ je. Poniewa┐ wiele sterownik≤w bazowa│o na innych sterownikach, interfejsy, je╢li nie s▒ identyczne, to maj▒ wiele wsp≤lnego. Ostatnio powsta│a inicjatywa ustandaryzowania interfejsu dla napΩd≤w CD-ROM kierowana przez Davida van Leeuwena (david@tm.tno.nl). Polega ona na umieszczeniu og≤lnego kodu w jednym miejscu i upewnieniu siΩ, ┐e wszystkie sterowniki zachowuj▒ sie tak samo Jest to udokumentowane w pliku /usr/src/linux/Documentation/cdrom/cdrom-standard.tex. Kilka sterownik≤w to obs│uguje. Spodziewam siΩ, ┐e w nastΩpnej g│≤wnej wersji j▒dra (3.0?) wszyskie sterowniki CD-ROM-≤w dostosuj▒ siΩ do tego API. Moja ksi▒┐ka, Linux Multimedia Guide, po╢wiΩca o wiele wiΩcej miejsca tematowi programowania CD-ROM-≤w, szczeg≤lnie je╢li chodzi o funkcje audio. Zobacz na koniec sekcji Referencje. 6.18. Dlaczego nie widzΩ d│ugich nazw na CD-ROM-ach z Windows-≤w? Je╢li masz CD-ROM, kt≤ry ma d│ugie nazwy pod Windows, ale nie pod Linux-em, mo┐e on byµ zformatowany do Microsoft-owego systemu plik≤w Joliet. Rozwi▒zanie znajdziesz w odpowiedzi na nastΩpne pytanie. 6.19. Czy obs│ugiwany jest Microsoft-owy system plik≤w Joliet? Microsoft stworzy│ rozszerzenie do formatu ISO CD-ROM o nazwie Joliet. W czasie pisania obs│uga dla Joliet by│a w trakcie opracowywania; │aty by│y dostΩpne z adresu url url="http://www- plateau.cs.berkeley.edu/people/chaffee/joliet.html"> lub <ftp://www- plateau.cs.berkeley.edu/pub/multimedia/linux/joliet/>. 7. Referencje. Wspomnia│em ju┐ o plikach README, zwykle zainstalowanych w /usr/src/linux/Documentation/cdrom. Mog▒ byµ one "kopalni▒ z│ota" je╢li chodzi o informacje. NastΩpuj▒ce dokumenty FAQ s▒ okresowo wysy│ane na grupΩ dyskusyjn▒ news.answers i archiwizowane w takich miejscach w Internecie jak rtfm.mit.edu <ftp://rtfm.mit.edu/>: ╖ SCSI-HOWTO <ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/sunsite/docs/HOWTO/SCSI-HOWTO> ╖ Hardware-HOWTO <ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/sunsite/docs/HOWTO/Hardware-HOWTO> ╖ Sound-HOWTO <http://www.jtz.org.pl:/Html/Sound-HOWTO.pl.html> (po polsku) ╖ Kernel-HOWTO <http://www.jtz.org.pl:/Html/Kernel-HOWTO.pl.html> (po polsku) ╖ Distribution-HOWTO <ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/sunsite/docs/HOWTO/Distribution- HOWTO> ╖ CD-Writing-HOWTO <http://www.jtz.org.pl:/Html/CD-Writing- HOWTO.pl.html> (po polsku) Przynajmniej tuzin firm sprzedaje dystrybucje Linux-a na CD-ROM-ach; wiΩkszo╢µ z nich jest podana w Distribution HOWTO. NastΩpuj▒ce grupy dyskusyjne maj▒ co╢ wsp≤lnego z CD-ROM-ami: ╖ comp.publish.cdrom.hardware ╖ comp.publish.cdrom.multimedia ╖ comp.publish.cdrom.software ╖ comp.sys.ibm.pc.hardware.cd-rom ╖ alt.cd-rom ╖ alt.cd-rom.reviews ╖ pl.comp.os.linux - polskojΩzyczna grupa dotycz▒ca Linux-a w og≤lno╢ci Dobrym ╝r≤d│em informacji s▒ tak┐e grupy comp.os.linux. Du┐e archiwum informacji z CD-ROM-≤w jest na ftp.cdrom.com <ftp://ftp.cdrom.com:/pub/cdrom/>. [Od t│umacza.] W Polsce polecam wspomniane ju┐ wcze╢niej ftp.icm.edu.pl <ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/>. Dokument FAQ na temat urz▒dze± IDE i ATA mo┐na zanle╝µ pod adresem rtfm.mit.edu <ftp://rtfm.mit.edu/pub/usenet/news.answers/pc-hardware- faq/enhanced-IDE/> oraz www.seagate.com <http://www.seagate.com/techsuppt/faq/faqlist.html>. Western Digital- firma, kt≤ra zapocz▒tkowa│a protok≤│ IDE - ma informacje na temat tego protoko│u na swoim serwerze ftp <ftp://fission.dt.wdc.com/pub/standards/atapi>. StronΩ WWW po╢wiΩcon▒ multimediom mo┐na tak┐e znale╝µ na viswiz.gmd.de <http://viswiz.gmd.de/MultimediaInfo/>. Creative Labs ma swoj▒ stronΩ pod adresem www.creaf.com <http://www.creaf.com/>. W Linux Documentation Project powsta│o kilka ksi▒┐ek na temat Linux-a, w│▒czaj▒c Linux Installation and Getting Started. S▒ one dostΩpne za darmo poprzez anonimowane FTP z wiΩkszo╢ci archiw≤w Linux-owych albo mo┐na je otrzymaµ w formie trwa│ej. Linux Software Map (LSM), czyli mapa oprogramowania pod Linux-a jest nieocenionym ╝r≤d│em. LSM mo┐na znale╝µ na r≤┐nych serwerach ftp w│▒cznie z ftp.icm.edu.pl <ftp://ftp.icm.edu.pl:/pub/Linux/sunsite/LSM/>. Lista dyskusyjna na temat Linux-a ma kilka "kana│≤w" po╢wiΩconych r≤┐nym tematom. Aby siΩ dowiedzieµ jak siΩ do│▒czyµ, wy╢lij list ze s│owem "help" w tre╢ci na adres majordomo@vger.rutgers.edu. (Zauwa┐, ┐e podczas pisania tego dokumentu listy te by│y porz▒dnie przeci▒┐one i szukano jakiego╢ miejsca zastΩpczego.) Na koniec bezwstydna reklama: Je╢li chcesz siΩ dowiedzieµ o wiele wiΩcej na temat multimedi≤w pod Linux-em (szczeg≤lnie na temat aplikacji i programowania CD-ROM-≤w i kart muzycznych), zobacz moj▒ ksi▒┐kΩ Linux Multimedia Guide, ISBN 1-56592-219-0, wydan▒ przez O'Reilly and Associates. Tak jak oryginalna wersja angielska, w druku s▒ wersje francuska i japo±ska. Po szczeg≤│y zadzwo± 800-998-9938 w P≤│nocnej Ameryce, albo sprawd╝ adres www.ora.com <http://www.ora.com/catalog/multilinux/noframes.html> albo moj▒ stronΩ domow▒ www.pobox.com <http://www.pobox.com/~tranter/>. 7.1. Od t│umacza. T│umaczenie to jest chronione prawami autorskimi (C) Bartosza Maruszewskiego. Dozwolone jest rozprowadzanie i dystrybucja na prawach takich samych jak dokument oryginalny. Je╢li znalaz│e╢ jakie╢ ra┐▒ce b│Ωdy ortograficzne, gramatyczne, sk│adniowe, techniczne to pisz do mnie: B.Maruszewski@jtz.org.pl Oficjaln▒ stron▒ t│umacze± HOWTO jest http://www.jtz.org.pl/ Aktualne wersje przet│umaczonych dokument≤w znajduj▒ siΩ na tej┐e stronie. DostΩpne s▒ tak┐e poprzez anonimowe ftp pod adresem ftp.jtz.org.pl w katalogu /JTZ/. Przet│umaczone przeze mnie dokumenty znajduj▒ siΩ tak┐e na mojej stronie WWW. <http://www.jtz.org.pl/bartek/tlumaczenie.html> S▒ tam te┐ odwo│ania do Polskiej Strony T│umaczeniowej. Kontakt z nasz▒ grup▒, grup▒ t│umaczy mo┐esz uzyskaµ poprzez listΩ dyskusyjn▒ jtz@jtz.org.pl. Je╢li chcesz sie na ni▒ zapisaµ, to wy╢lij list o tre╢ci subscribe jtz ImiΩ Nazwisko na adres majordomo@ippt.gov.pl Zmiany w tym dokumencie wprowadzone przez t│umacza to: - cofniΩcie ekranu SHIFT-PgUp - info o polskiej li╢cie i grupie dyskusyjnej.